فصلنامه خون
پیاپی 2 (زمستان 1383)

عدم تطابق آنتی ژن های گروه های خونی اهدا کنندگان و گیرندگان خون در تزریقات مکرر، احتمال بروز آلوایمونیزاسیون را در این بیماران افزایش می دهد. در این طرح نقش آلو آنتی بادی ها در افزایش نیاز به تزریق خون در مبتلایان به تالاسمی ماژور بررسی شده است.
این مطالعه توصیفی است. در این طرح دو گروه بیماران تالاسمی ماژور با فواصل تزریق خون بیشتر و کمتر از 20 روز (27 در مقابل 25 بیمار) مراجعه کننده به درمانگاه بیمارستان سیدالشهدای اصفهان به صورت تصادفی انتخاب و از لحاظ وجود آلو آنتی بادی ها، نوع و ارتباط آن ها با عوامل زمینه ای، مورد ارزیابی قرار گرفتند. نتایج با استفاده از آزمون t و جدول t-student محاسبه شد.
55 درصد از بیماران گروه اول دارای آنتی بادی بوده، میزان تزریق خون سالانه آنان بیش از بیماران غیر ایمن بود (P<0.005). جنس مذکر و هم چنین آغاز تزریق خون در سنین کمتر از سه سال با فقدان آنتی بادی ارتباط مستقیمی داشت.. 100 درصد بیماران گروه دوم ایمن شده و بیشترین مقادیر تزریق خون سالانه در افراد دارای دو یا چند آنتی بادی مشاهده و برابر با 493 ml / kg و 508 ml / kg محاسبه شد. آلوایمونیزاسیون در دو گروه مورد مطالعه علیه آنتی ژن های K و (27.5 درصد)، N (12.5 درصد)، CW، s و Fyb و (5 درصد) و M، C، S، E و e (2.5 درصد) گزارش شد. 100. درصد آنتی بادی ها از نوع گرم و 16 درصد موارد از هر دو نوع گرم و سرد بود. 17.3درصد بیماران طحال برداری شده بودند و میزان نیاز به خون آنان از دیگر بیماران کمتر بود (0.005 >P). تزریق خون سالانه بیماران تالاسمی در اغلب موارد از هر دو گروه، بسیار بیشتر از مقادیر مورد انتظار بود.
با توجه به یافته های این تحقیق لازم است جهت جلوگیری از آلوایمونیزاسیون در بیماران تالاسمی، از خونی استفاده شود که حداقل از نظر آنتی ژن های سیستم های Kell و Rh با خون بیمار تطابق داشته باشد. توجه به اندازه طحال بیمار و کیفیت خون تزریقی که هر یک می تواند در افزایش یا کاهش میزان نیاز به خون موثر باشد، ضروری است.

آلبومین عمده ترین پروتئین پلاسما می باشد. این پروتئین نه تنها به عنوان حامل بسیاری از ماکروملکول ها در بدن نقش عمده ای ایفا می کند بلکه نقش مهمی در تنظیم فشار اسمزی دارد. امروزه از آلبومین در درمان خونریزی ها و سوختگی های شدید و همچنین در درمان افراد مبتلا به کمبود آلبومین استفاده می شود. مصرف سالیانه آلبومین در دنیا حدود 450 تن می باشد. به منظور برطرف کردن این نیاز و تولید آلبومین عاری از هر گونه آلودگی از روش های بیوتکنولوژی استفاده گردیده است.
در این تحقیق از مخمر هانسونلا پلی مورفا که امروزه در سطح وسیعی به منظور تولید پروتئین های هترولوگ به کار برده می شود، برای آلبومین انسانی نوترکیب استفاده گردیده است.
مطالعه انجام شده از نوع تجربی (experimental) است. به منظور تولید پروتئین آلبومین نوترکیب و هم چنین بهینه سازی شرایط تولید از سوش RB-11 هانسونلا پلی مورفا به عنوان میزبان استفاده گردید. پلاسمید pFMPT-Mf? حاوی cDNA آلبومین تحت کنترل پروموتور FMD با استفاده از روش الکتروپوریشن داخل میزبان شد و سپس تحت شرایط مختلف با بررسی پارامترهایی نظیر زمان انکوباسیون، محیط کشت، دما و مهار کننده های پروتئازی بیان آلبومین مورد بررسی قرار گرفت. آلبومین تولید شده با روش هایی هم چون الایزا، HPLC و Western Blot ارزیابی شد.
در طی این تحقیق چهار عامل مهم در بیان پروتئین آلبومین مورد مطالعه قرار گرفت و مشخص گردید که از بین سه محیطderepression، Glycerol YNB 1%، Glycerol YP 1%، YNB 1% Glycerool with buffer، محیط کشت YNB 1% Glycerol with buffer و از بین سه دمای 25، 30 و 37 درجه سانتی گراد دمای 37 درجه و از بین سه زمان انکوباسیون، 24، 48 و 72 ساعت، مدت 48 ساعت با حضور آنتی پروتئازها بیشترین میزان تولید آلبومین به دست آمد.
بالاترین میزان تولید شده تحت شرایط به دست آمده، در مقیاس آزمایشگاهی،mg /l 17.6را نشان داد. از سوی دیگر با استفاده از این سوش در شرایط نیمه صنعتی، میزان478 mg / l آلبومین تولید شد و این امر نشان دهنده آن است که می توان تولید پروتئین آلبومین را در شرایط انبوه ادامه داد.

نگرانی در مورد سلامت خون های اهدا شده همیشه وجود داشته و از آنجایی که اهدا کنندگان فامیلی و بار اول با انگیزه های متفاوت برای اهدای خون مراجعه می کنند که بعضی از این اهداف باعث انکار و پنهان کردن فاکتورهای خطر در هنگام مصاحبه قبل از اهدا می شود، این امر سبب افزایش خطر خون های اهدا شده در دوره پنجره بیماری های منتقله از طریق خون می گردد. در این تحقیق این فرضیه که اگر این اهدا کنندگان سلامت کمتری دارند پس باید شیوع شاخص های آلودگی ویروسی در آنها بالاتر باشد، مورد بررسی قرار گرفت.
مطالعه به صورت توصیفی و به کمک فرم های ثبت نام اهدا کنندگانی که از اول آذرماه تا اول اسفندماه 1381 در مرکز انتقال خون زاهدان اهدای خون نموده بودند، انجام شد و به مقایسه واکنش های ویروسی در برابر هپاتیت B و C بین اهدا کنندگان فامیلی و داوطلب و اهدا کنندگان بار اول و مستمر پرداختیم. کلیه نتایج با نرم افزار آماری 10.5 SPSS و توسط تست کای دو (Chi-square Test) مورد آنالیز قرار گرفت.
مطالعه روی 7192 فرم ثبت نام اهدا کنندگان انجام شد که از این تعداد 6345 (88.2 درصد) مرد و 3928 (54.6 درصد) مجرد و 1511 نفر (21 درصد) سن بالای 30 سال داشتند. اهدا کنندگان فامیلی 2275 (31.6 درصد) و اهدا کنندگان بار اول 2789 (38.7 درصد) نفر از اهداکنندگان ما را تشکیل می دادند.
بالاترین میزان HBsAg مثبت مربوط به اهدا کنندگان با سابقه اهدای خون، 18 نفر (1.9 درصد) بود. میزان HBsAg مثبت در اهدا کنندگان بار اول 2.3 برابر بیشتر از اهدا کنندگان مستمر بود (P<0.0001). در مورد Anti-HCV واکنش دهنده در اهدا کنندگان بار اول 1.5 برابر اهدا کنندگان مستمر (P<0.042) و میزان HBsAg مثبت در اهدا کنندگان فامیلی 2.4 برابر بیشتر از اهداکنندگان داوطلب مستمر بود (P>0.0001). در مقایسه سنی، سن بالای 30 سال در مورد اهداکنندگان HBsAg مثبت و Anti-HCV واکنش دهنده از نظر آماری معنی دار بود (P<0.0001). میزان HBsAg مثبت در اهداکنندگان فامیلی بار اول 5.9 برابر بیشتر از اهداکنندگان داوطلب مستمر (P<0.0001) و در مورد Anti-HCV واکنش دهنده این اختلاف 1.7 برابر (P<0.042) به دست آمد.
با توجه به اعداد و ارقام به دست آمده، میزان آلودگی در اهداکنندگان فامیلی و بار اول به مراتب بیشتر از اهدا کنندگان داوطلب و مستمر می باشد این امر ضرورت یک برنامه ریزی دقیق و ارایه راه کارهای مناسب در این زمینه را می طلبد.

به دنبال انتقال خون، آنتی بادی های ضد HLA و آنتی ژن های اختصاصی پلاکتی ایجاد می شوند که منجر به مشکلات مختلفی مانند مقاومت پلاکتی می گردند. به نظر می رسد بررسی آنتی بادی های ضد HLA و آنتی ژن های اختصاصی پلاکتی در انتخاب و پایش روش درمانی مناسب، مفید باشد. هدف این مطالعه بررسی آنتی بادی های ضد HLA و آنتی ژن های اختصاصی پلاکتی در بیماران مبتلا به اختلالات خونی (لوکمیای حاد، آنمی آپلاستیک وITP) با روش فلوسایتومتری است.
در این تحقیق که به روش توصیفی انجام شده، ایزوتایپ آنتی بادی های ضد HLA و آنتی ژن های اختصاصی پلاکتی به روش فلوسایتومتری در سرم 62 بیمار مبتلا به اختلالات خونی که به تزریق پلاکت پاسخ مناسب نداده اند و 20 بیمار مبتلا به) ITPبدون سابقه قبلی مصرف پلاکت) بررسی و نتایج این روش با روش PRA و با استفاده از آزمون آماری کای دو (Chi-square) در ارزیابی آنتی بادی های ضد HLA مقایسه شده اند.
یافته های ما نشان دادند که 44 نفر از 82 بیمار (53.7 درصد) دارای آنتی بادی های ضد آنتی ژن های HLA-Class I می باشند. فراوانی ایزوتایپ ها بدین صورت است: (51.2 درصد(IgM و (32.9درصد) IgG و (1.2 درصد) IgA.36 نفر از 82 بیمار (43.9 درصد) نیز دارای آنتی بادی های ضد آنتی ژن های اختصاصی پلاکتی بودند که فراوانی ایزوتایپ ها شامل (40.2 درصد) IgM و (30.5 درصد)IgG و (12.2 درصد) IgA می باشد. 27 نفر از بیماران مورد بررسی (31.7 درصد) دارای هر دو نوع آنتی بادی ضد HLA و ضد پلاکتی بوده اند که بیانگر ایمن سازی علیه این آنتی ژن ها است: دو گروه ذکر شده از نظر حضور آنتی بادی های ضد آنتی ژن های اختصاصی پلاکتی تفاوتی با یکدیگر ندارند اما حضور آنتی بادی های ضد آنتی ژن های HLA-Class I در این دو گروه متفاوت است. گرچه همبستگی خوبی بین دو روش فلوسایتومتری و PRA به چشم می خورد، در روش PRA فقط می توان آنتی بادی هایی را که موثر در فعال سازی کمپلمان هستند ردیابی نمود.
با مصرف فرآورده های پلاکتی، ایمن سازی نسبت به آنتی ژن های HLA-Class I ایجاد می گردد ولی ایمن سازی علیه آنتی ژن های اختصاصی پلاکتی علاوه بر مصرف پلاکت، طی روند اتو ایمنی نیز ایجاد می شود. حضور این آنتی بادی ها ممکن است یکی از دلایل عدم پاسخ دهی مناسب به تزریق پلاکت و مقاومت پلاکتی در بیماران تحت بررسی باشد. انجام مطالعات مشابه بر روی تعداد نمونه بیشتر، کراس مچ پلاکتی و استفاده از پلاکت سازگاری از نظر HLA ویا فرآورده های کم لکوسیت جهت تزریق به بیماران توصیه می شود.

عفونت با ویروس سایتومگال (CMV) یکی از عوارض انتقال خون می باشد که در افراد مبتلا به نقص ایمنی نظیر دریافت کنندگان پیوند، افراد تحت درمان با داروهای سرکوب کننده ایمنی، مبتلایان به ایدز، بیماران مبتلا به تلاسمی و نوزادان نارس مشکلاتی را ایجاد می نماید.
با توجه به اهیمت این عفونت در دریافت کنندگان مکرر خون و عفونت CMV به دنبال انتقال خون، نیز با توجه به گزارش های متعدد از شیوع آنتی بادی های ضد CMV در بیماران مبتلا به تالاسمی ماژور، آنتی بادی های IgG و IgM ضد ویروس، در بیماران مبتلا به تالاسمی ماژور که سابقه دریافت موارد متعدد خون داشتند در مقایسه با اهداکنندگان خون بررسی شده اند.
در این مطالعه توصیفی، آنتی بادی های ضدCMV (IgGوIgM) در سرم 55 بیمار مبتلا به تالاسمی ماژور در مقایسه با 1040 فرد اهدا کننده خون به روش الایزا مورد بررسی قرار گرفتند. جهت مقایسه نتایج بین گروه ها از نظر شیوع آنتی بادی ها از آزمون کای دو (Chi-square) استفاده گردید.
45 نفر از بیماران طحال برداری نشده بودند. نتایج مطالعه حاضر نشان داد که شیوع IgG ضد CMV در گروه شاهد 89.6 درصد و در گروه بیمار 100 درصد می باشد که از نظر آماری فاقد اختلاف معنی دار می باشد. شیوع IgM ضد CMV در گروه شاهد 0.4 درصد و در کل بیماران 9.1 درصد می باشد که از نظر آماری دارای اختلاف معنی دار است (P<0.001). همچنین به تفکیک شیوع این آنتی بادی در گروه بیماران طحال برداری شده 30 درصد و در بیماران طحال برداری نشده 4.5 درصد می باشد.
عدم اختلاف معنی دار بین شیوع IgG در گروه شاهد و بیماران، بیانگر شیوع بالای این عفونت است و لزوم کاربرد فرآورده های کم لکوسیت برای گیرندگان در معرض خطر را یادآور می شود. همچنین اختلاف شیوع IgM در گروه بیماران طحال برداری شده و طحال برداری نشده بیانگر نقش طحال در پالایش عوامل عفونی و تولید IgM می باشد.

فقرآهن از مهمترین مشکلات اهداکنندگان خون است و کم خونی فقر آهن عامل اصلی محدودیت دفعات اهدای خون در اهدا کنندگام مستمر می باشد. وضعیت فقر آهن در اهدا کنندگان خون کشور ما مشخص نیست. بررسی فعلی با هدف تعیین توزیع فراوانی فقر آهن و عوامل مرتبط با آن در اهدا کنندگان خون پایگاه انتقال خون یزد انجام شد.
مطالعه از نوع توصیفی بود. از بین مراجعینی که برای اهدای خون پذیرش شده بودند، 337 نفر به روش تصادفی انتخاب شده و آزمایش های هموگلوبین، آهن، درصد اشباع ترانسفرین و فریتین بر روی نمونه خون آنها انجام شد. نتایج با استفاده از آنالیز آماری کای دو(Chi-square)، تحلیل واریانس یک طرفه (Anova) و آزمون دقیق فیشر (Fishr’s exact test) تجزیه و تحلیل شد.
نتایج این بررسی نشان داد؛ فراوانی اهداکنندگانی که دچار کمبود ذخایر آهن بودند با افزایش دفعات اهدا افزایش داشت. (P=0.0001) به طوری که 100 درصد زنان و 48 درصد مردان اهدا کننده مستمر بر اساس شاخص فریتین کاهش ذخایر آهن داشتند. 78 درصد خانم های اهدا کننده مستمر و 28 درصد مردان اهدا کننده مستمر دچار فقر آهن بودند و کم خونی فقر آهن در 16 درصد مردان و 55.6 درصد زنان اهدا کننده مستمر دیده شد. یک نوبت اهدای خون در خانم ها منجر به افزایش فراوانی فقر آهن شد (P<0.05) در حالی که شیوع فقر آهن تنها در مردان اهدا کننده مستمر افزایش معنی دار نشان داد. (P<0.05) در صورتی که ذخایر آهن این افراد جبران نشود با ادامه اهدای خون به دلیل ایجاد کم خونی فقر آهن از اهدای خون های بعدی معاف می شوند. بنابراین آموزش اهداکنندگان در مورد فقر آهن و استفاده از ترکیبات مکمل آهن برای اهدا کنندگان مستمر و خانم های اهدا کننده ای که در سنین باروری هستند و حداقل یک بار اهدای خون داشته اند توصیه می شود.

بیماری های قابل انتقال از طریق خون به دلیل مرگ و میر و از کار افتادگی بالا دارای اهمیت به سزایی هستند که در این میان عوامل عفونی از قبیل هپاتیت B، هپاتیت C و HIV نقش مهمی دارند.
نوع مطالعه مقطعی است و به منظور شیوع عوامل عفونی از نظر HCV Ab، HBsAg و HIV Ab و نیز بررسی انگیزه اهدای خون در اهداکنندگان، پرسش نامه ای شامل 51 سوال تنظیم و توسط 441 نفر از اهداکنندگان خون به روش سرشماری تکمیل گردید. نتایج توسط نرم افزار آماری SPSS مورد تحلیلی قرار گرفت.
در این میان شیوع کلی میزان HBsAg و HCV Ab مثبت به ترتیب 1.4 درصد و 0.2 درصد به دست آمد و موردی از HIV Ab گزارش نشد. اکثریت اهداکنندگان (92 درصد) انگیزه مذهبی داشتند اما اقلیتی از افراد اهدا کننده (7 درصد) سابقه قمه زنی در گذشته داشته اند که در این میان یک نفر از آنان HBsAg مثبت و یک نفر HCV Ab مثبت بودند. 83 درصد افرادی که HBsAg مثبت بودند سابقه اهدای خودن داشته اند.
مطابق بررسی های انجام شده، تاکنون تحقیق جامعی جهت بررسی شیوع واقعی عوامل عفونی قابل انتقال از طریق خون انجام نشده است. در این مطالعه شیوع این عوامل در بین اهداکنندگان روزهای تاسوعا و عاشورا از نظر هپاتیتB، 1.4 درصد به دست آمد که کمتر از میزان شیوع این عامل در تحقیقات قبلی (1.7 درصد تا 1.8 درصد) دربین جمعیت شهری و روستایی می باشد. اما عدد به دست آمده از میزان شیوع HBsAg در بین اهداکنندگان روزهای معمولی سال در اردبیل، که 93 درصد بیشتر است و این نشاندهنده لزوم انجام اقدامات لازم جهت توسعه فرهنگی و همچنین اهمیت مشاوره و غربالگری بهینه بیش از پیش می باشد.

برآورد هزینه های تولید خون و فرآورده های آن ضرورتی برای بهینه سازی مصرف منابع و کاهش هزینه های تولید در انتقال خون محسوب می شود.
در این مطالعه گذشته نگر توصیفی، میانگین هزینه یک واحد خون و یک واحد فرآورده بر حسب استفاده از اعتبارات استانی، اعتبارات ابلاغی و استانی با و بدون احتساب فصل اول، در 28 پایگاه منطقه ای انتقال خون در سال 81 محاسبه و با یکدیگر مقایسه شد. در برآورد هزینه ها، هزینه کیت و کیسه نیز محاسبه شد. به علاوه جهت هر کدام از محصولات نیز با توجه به ویژگی های روش های تهیه آنها، ضرایبی در نظر گرفته شد. برای محاسبه هزینه ها از روش حسابداری صنعتی استفاده نشد. داده های مطالعه با استفاده از نرم افزارهای 11.5 SPSS و Excel مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. شاخص های فراوانی میانگین و میانه برای داده ها گزارش شد.
میانگین هزینه یک واحد خون در کل کشور بر حسب استفاده از انواع اعتبارات بین 61000 تا 118000 ریال و میانگین هزینه یک واحد فرآورده در کل کشور بر حسب استفاده از انواع اعتبارات بین 14000 تا 26000 ریال است. در 71 درصد از پایگاه ها هزینه تولید یک واحد خون از محل اعتبارات استانی (با و بدون فصل اول) و اعتبارات استانی و ابلاغی، بیش از میانگین کشوری است. این هزینه در 75 درصد از پایگاه ها با استفاده از اعتبارات استانی و ابلاغی بدون فصل اول بیشتر از میانگین کشوری است.
هزینه صرف شده توسط 71 درصد از پایگاه ها برای تولید یک واحد فرآورده از محل اعتبارات استانی و ابلاغی، با و بدون فصل اول و نیز با استفاده از اعتبارات استانی بالاتر از میانگین کشوری بوده است.
هزینه تولید یک واحد کیسه خون و یا هر واحد فرآورده در اغلب مراکز انتقال خون کشور بیش از میانگین کشوری برآورده شده می باشد. این امر بیانگر نیاز جدی به بازنگری نحوه مدیریت منابع در مراکز انتقال خون کشور است.

موتاسیون پروترومبین G20210A از موتاسیون های شایع در غرب می باشد. در اکثر الگوریتم های تشخیصی، این تست به عنوان یک انتخاب اصلی در تعیین علت ترومبوز است. با وجودی که اطلاعات کمی در مورد نقش این موتاسیون در آسیا و ایران و شیوع آن در ترومبوفیلیا موجود است، اما پاره ای از بررسی های شخصی نشانگر شیوع کم این موتاسیون است.
مورد خانم 26 ساله ای، حامله و با سابقه سقط مکرر و CVA در این طرح مورد بررسی قرار گرفت. نمونه مورد بحث از نقطه نظر سایر علل اکتسابی و ارثی رایج منفی بود لذا بر آن شدیم که شیوع موتاسیون را در این مورد بررسی نماییم.
با توجه به مطالعات کمی که در زمینه ژنتیک فراوانی عوامل ترومبوژنیک در ایجاد سقط های مکرر و ترومبوفیلی در ایران صورت گرفته است گزارش فوق به عنوان اولین گزارش موتاسیون پروترومبین G20210A به عنوان راه کاری مناسب در موارد سقط های مکرر و یا ترومبوز بدون دلیل محسوب می گردد.